What is Business Finance in Marathi | व्यवसाय वित्त : संपूर्ण माहिती मराठीत

What is Business Finance - Introduction to Business Finance in Marathi | व्यवसाय वित्त परिचय

    What is Business Finance म्हणजे व्यवसायाच्या दैनंदिन आणि दीर्घकालीन गरजांसाठी आवश्यक असलेल्या निधीचे नियोजन, उगम, वाटप आणि व्यवस्थापन. 

What is Business Finance in Marathi

व्यवसाय हा कोणत्याही अर्थव्यवस्थेचा आधारस्तंभ असतो आणि त्याच्या यशासाठी योग्य वित्तपुरवठा (Finance) आवश्यक असतो. 

    व्यवसायाच्या वाढीसाठी, नवीन प्रकल्प राबवण्यासाठी, उत्पादन वाढवण्यासाठी आणि बाजारपेठेत टिकून राहण्यासाठी Business Finance ची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची असते.

    लहान, मध्यम किंवा मोठ्या प्रमाणातील प्रत्येक व्यवसायाला Business Finance ची गरज असते. 

    सुरुवातीला व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक असलेले भांडवल, चालू खर्च भागवण्यासाठी कार्यकारी भांडवल, तसेच दीर्घकालीन वाढीसाठी लागणारे स्थिर भांडवल यांचा समावेश Business Finance मध्ये केला जातो. 

    व्यवसाय वित्तपुरवठा योग्यरित्या व्यवस्थापित केल्यास व्यवसाय अधिक यशस्वी होऊ शकतो आणि वित्तीय स्थैर्य प्राप्त करू शकतो.

Business Finance Meaning in Marathi | व्यवसाय वित्त अर्थ

    What is Business Finance म्हणजे व्यवसाय चालवण्यासाठी, वाढवण्यासाठी आणि टिकवून ठेवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या निधीचे नियोजन, संकलन आणि व्यवस्थापन. कोणत्याही व्यवसायासाठी भांडवल हा सर्वात महत्त्वाचा घटक असतो, कारण त्याच्याशिवाय उत्पादन, सेवा, विपणन आणि इतर व्यवसायिक क्रियाकलाप सुरू ठेवता येत नाहीत.

व्यवसाय वित्तपुरवठ्याचा अर्थ सोप्या शब्दांत:

    "व्यवसायासाठी आवश्यक असलेले भांडवल उभारणे, त्याचे नियोजन करणे आणि त्याचा योग्य प्रकारे वापर करणे, यालाच Business Finance म्हणतात."

What is the definition of Business Finance in Marathi ? | व्यवसाय वित्तपुरवठा ची व्याख्या काय आहे?

    "व्यवसायासाठी आवश्यक असलेल्या आर्थिक संसाधनांचे संकलन, नियोजन, व्यवस्थापन आणि योग्य वाटप करण्याच्या प्रक्रियेला Business Finance म्हणतात."

शास्त्रीय परिभाषा:

Howard & Upton यांच्या मते:

    "Business finance is the process of raising, providing, and managing all the money, capital, or funds of any kind to be used in connection with business."

मराठीत: "व्यवसाय वित्तपुरवठा म्हणजे व्यवसायासाठी आवश्यक असलेल्या सर्व प्रकारच्या निधीचे उभारणी, पूर्तता आणि व्यवस्थापन करण्याची प्रक्रिया आहे."

Guthmann आणि Dougall यांच्या मते:

    "Business finance can be broadly defined as the activity concerned with the planning, raising, controlling, and administering of funds used in the business."

मराठीत: "व्यवसाय वित्तपुरवठा म्हणजे व्यवसायात वापरण्यात येणाऱ्या निधीचे नियोजन, उभारणी, नियंत्रण आणि व्यवस्थापन यांच्याशी संबंधित क्रियाकलाप आहेत."

Types of Business Finance in Marathi | व्यवसाय वित्त प्रकार

    What is Business Finance म्हणजे व्यवसाय चालवण्यासाठी आवश्यक असलेले भांडवल उभारण्याची आणि ते योग्यरित्या व्यवस्थापित करण्याची प्रक्रिया.

    व्यवसायाच्या स्वरूपानुसार आणि गरजेनुसार वेगवेगळ्या प्रकारच्या वित्तपुरवठ्याचा उपयोग केला जातो. व्यवसाय वित्तपुरवठा मुख्यतः तीन प्रमुख प्रकारांमध्ये विभागला जातो:

1) कालावधीवर आधारित वित्तपुरवठा (Based on Duration of Business Finance)

    कालावधीच्या दृष्टीने व्यवसाय वित्त तीन प्रकारांमध्ये विभागला जातो:

(A) दीर्घकालीन वित्तपुरवठा (Long-Term Finance)

    Long Term Finance ही भांडवल उभारणी 5 वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त कालावधीसाठी केली जाते. मोठ्या प्रमाणावर व्यवसायाचा  विस्तार करण्यासाठी, नवीन प्रकल्प राबवण्यासाठी, मशीनरी खरेदी साठी, तंत्रज्ञान सुधारणा करण्यासाटी आणि इन्फ्रास्ट्रक्चर विकासासाठी याचा उपयोग केला जातो.

Long Term Finance चे स्रोत खालीलप्रमाणे आहे :

• इक्विटी शेअर्स (Equity Shares)
• प्राधान्य शेअर्स (Preference Shares)
• दीर्घकालीन कर्ज (Term Loans)
• डेबेंचर्स (Debentures)
• रिटेन्ड अर्निंग्स (Retained Earnings)

(B) मध्यमकालीन वित्तपुरवठा (Medium-Term Business Finance)

    Medium Term Finance हा वित्तपुरवठा 1 ते 5 वर्षांच्या कालावधीसाठी केला जातो. नवीन उपकरणे खरेदी साठी , वाहन खरेदी साठी, विस्तार योजना साठी आणि व्यवसाय विकासासाठी Medium Term Finance चा उपयोग होतो.

Medium Term Finance चे स्रोत:

• बँक कर्जे (Bank Loans) 
• विक्री रोखीने नाही तर हप्त्यांमध्ये (Hire Purchase)
• लीजिंग (Leasing)
• डेबेंचर्स (Debentures) 

(C) अल्पकालीन वित्तपुरवठा (Short-Term Business Finance)

    Short Term Finance हा वित्तपुरवठा 1 वर्षाच्या आत घेतला जातो. दैनंदिन खर्च भागवण्यासाठी, वेतन देण्यासाठी, कच्चा माल खरेदी साठी, व्यवसायाच्या तातडीच्या गरजा भागवण्यासाठी याचा उपयोग केला जातो.

Short Term Finance चे स्रोत:

• बँक ओव्हरड्राफ्ट (Bank Overdraft) – बँकेकडून खात्यावर उपलब्ध असलेल्या रकमेपेक्षा जास्त पैसे काढण्याची सुविधा.
• ट्रेड क्रेडिट (Trade Credit) – पुरवठादारांकडून वस्तू किंवा सेवा खरेदी करताना उधारीवर खरेदी करणे.
• बिल डिस्काऊंटिंग (Bill Discounting) – ग्राहकांकडून मिळणाऱ्या बिलांची लवकर भरणा मिळवण्यासाठी बँकेकडून घेतलेली सुविधा.
• अल्पकालीन कर्जे (Short-Term Loans) – लहान कालावधीसाठी बँका आणि वित्तसंस्था कर्ज देतात.

2) मालकीवर आधारित वित्तपुरवठा (Based on Ownership of Business Finance)

हा प्रकार दोन गटांमध्ये विभागला जातो:

(A) स्वमालकीचा वित्तपुरवठा (Owner’s Fund / Equity Financing)

    स्वतःच्या भांडवलातून व्यवसायासाठी निधी उभारला जातो.

Owner's Fund चे स्रोत:

• इक्विटी शेअर्स (Equity Shares) – भागधारकांकडून गुंतवलेले भांडवल.
• रिटेन्ड अर्निंग्स (Retained Earnings) – व्यवसायाच्या नफ्यातून पुन्हा गुंतवणूक.
• भागधारकांकडून भांडवल (Capital from Owners or Partners) – स्वतःच्या बचतीतून गुंतवणूक करणे.

(B) कर्ज आधारित वित्तपुरवठा (Debt Financing)

    Debt Financing म्हणजे व्यवसायासाठी इतर स्त्रोतांकडून कर्जाच्या स्वरूपामध्ये भांडवल उभारले जाते, जे परत करावे लागते.

Debt Financing वित्तपुरवठ्याचे स्रोत:

• बँक कर्ज (Bank Loans) – राष्ट्रीय आणि खाजगी बँकांकडून दिले जाणारे कर्ज.
• डेबेंचर्स (Debentures) – कंपनीकडून गुंतवणूकदारांकडून घेतलेले कर्ज.
• व्यावसायिक कर्जे (Commercial Loans) – इतर वित्तीय संस्थांकडून घेतलेले कर्ज.
• सरकारी अनुदान (Government Grants) – सरकारकडून दिली जाणारी आर्थिक मदत.

3) उगम स्रोतावर आधारित वित्तपुरवठा (Based on Source of Business Finance)

    हा प्रकार अंतर्गत आणि बाह्य स्रोतांमध्ये विभागला जातो.

(A) अंतर्गत वित्तपुरवठा (Internal Sources of Finance)

    Internal Finance हे भांडवल व्यवसायाच्या आतूनच उभारले जाते.

Internal Source - अंतर्गत स्रोत:

• नफा पुनर्निवेश (Retained Earnings) – व्यवसायाच्या नफ्यातून पुन्हा गुंतवणूक करणे.
• मालमत्ता विक्री (Sale of Assets) – कंपनीच्या अनुपयुक्त मालमत्तांची विक्री करून भांडवल उभारणे.
• कार्यकारी बचत (Working Capital Management) – कार्यक्षम व्यवस्थापनाद्वारे निधी उपलब्ध करणे.

(B) बाह्य वित्तपुरवठा (External Sources of Business Finance)

    बाह्य स्त्रोतांकडून घेतलेले भांडवल, जे कंपनीच्या बाहेरून उभारले जाते.

External Source - बाह्य स्रोत:

• बँक कर्जे (Bank Loans) – व्यवसायासाठी बँकांकडून घेतलेले कर्ज.
• इक्विटी शेअर्स (Equity Shares) – शेअर बाजारात भांडवल उभारणी.
• डेबेंचर्स (Debentures) – कंपनीकडून दिले जाणारे कर्जरोखे.
• सरकारी योजना (Government Schemes and Grants) – लघु व मध्यम उद्योगांसाठी सरकारी सहाय्य.
• व्हेंचर कॅपिटल (Venture Capital) – स्टार्टअप आणि उच्च-वाढीच्या कंपन्यांसाठी गुंतवणूकदारांकडून निधी. 

Importance of Business Finance in Marathi | व्यवसाय वित्तपुरवठा महत्त्व

    Business Finance हा कोणत्याही उद्योगाच्या यशासाठी आणि टिकावासाठी अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. 

    कोणताही व्यवसाय सुरू करण्यासाठी, तो चालवण्यासाठी आणि वाढवण्यासाठी Business Finance ची गरज असते. 

    वित्तपुरवठ्याच्या योग्य नियोजनामुळे व्यवसाय स्थिरता राखू शकतो आणि स्पर्धेत टिकू शकतो तसेच नफा वाढवू शकतो.

1. व्यवसाय सुरू करण्यासाठी भांडवल (Business Finance for Starting a Business)

    कोणताही व्यवसाय सुरू करण्यासाठी भांडवल आवश्यक असते. नवीन उद्योग स्थापनेसाठी जमिन घेणे, इमारती, यंत्रसामग्री, कच्चा माल आणि इतर संसाधनांसाठी मोठ्या प्रमाणात निधीची आवश्यकता असते. 

जर योग्य प्रमाणात भांडवल नसेल, तर व्यवसायाची सुरुवातच होऊ शकत नाही. त्यामुळे व्यवसाय वित्त (Business Finance) हा कोणत्याही नवीन उपक्रमासाठी पहिल्या प्राधान्याचा घटक ठरतो.

2. दैनंदिन खर्च भागवण्यासाठी (Managing Daily Operational Expenses)

    व्यवसाय चालवण्यासाठी विविध प्रकारचे दैनंदिन खर्च (Operational Expenses) असतात, जसे की –

• कर्मचारी पगार
• भाडे आणि वीजबिल
• कच्चा माल खरेदी
• वाहतूक खर्च

     हे सर्व खर्चे भागवण्यासाठी कार्यकारी भांडवल (Working Capital) आवश्यक असते. Business Finance च्या मदतीने हे खर्च सहज भागवता येतात आणि व्यवसाय सुरळीत चालतो.

3. व्यवसाय विस्तारासाठी (Expansion and Growth of Business)

    व्यवसायाच्या वाढीसाठी नवीन तंत्रज्ञानाचा अवलंब करणे, उत्पादन वाढवणे, नवीन शाखा उघडणे किंवा निर्यात सुरू करणे आवश्यक असते. 

यासाठी मोठ्या प्रमाणावर भांडवलाची आवश्यकता असते. Business Finance च्या मदतीने कंपनी आपली बाजारपेठ वाढवू शकते आणि अधिक नफा मिळवू शकते.

4. तंत्रज्ञान आणि नवनवीन संशोधनासाठी (Investment in Technology and Innovation)

    आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास उत्पादन खर्च कमी होतो आणि गुणवत्तापूर्ण उत्पादने तयार करता येतात. 

    तसेच, व्यवसायाला टिकून राहण्यासाठी सतत नवीन संशोधन आणि विकास (R&D) करणे आवश्यक असते. 

    Business Finance च्या मदतीने संशोधन, नवे प्रयोग आणि नवीन उत्पादने बाजारात आणता येतात.

5. स्पर्धात्मक बाजारपेठेत टिकण्यासाठी (Surviving in Competitive Market)

    आजच्या काळात बाजारात मोठी स्पर्धा आहे. नवीन कंपन्या, मोठे ब्रँड्स आणि ग्राहकांच्या सतत बदलणाऱ्या गरजा यामुळे व्यवसायावर ताण येतो.

    जर वित्तपुरवठा योग्य प्रमाणात असेल, तर जाहिरात, विपणन (Marketing) आणि ब्रँडिंग यावर अधिक खर्च करता येतो. त्यामुळे व्यवसाय टिकून राहतो आणि स्पर्धेत मागे राहत नाही.

6. आपत्ती आणि अनिश्चिततेच्या परिस्थितीत मदत (Crisis Management and Risk Handling)

व्यवसायामध्ये काही अनपेक्षित संकटे येऊ शकतात, जसे की –

• आर्थिक मंदी
• नैसर्गिक आपत्ती
• कच्चा मालाच्या किंमतीतील वाढ
• अचानक मोठे नुकसान

    अशा परिस्थितीत, जर व्यवसायाकडे पुरेसा वित्तपुरवठा असेल, तर कंपनी हे संकट सहज पार करू शकते आणि स्वतःला पुन्हा उभे करू शकते.

7. नफा आणि गुंतवणुकीचे उत्तम व्यवस्थापन (Profit Maximization and Investment Management)

    योग्य वित्तपुरवठ्यामुळे कंपनी आपल्या नफ्याचा योग्य वापर करून गुंतवणूक करू शकते. 

    योग्य ठिकाणी गुंतवणूक केल्याने भविष्यात अधिक परतावा (Return on Investment) मिळतो आणि कंपनीची आर्थिक स्थिती मजबूत होते.

8. कर्मचारी आणि भागधारकांचा विश्वास वाढवतो (Boosts Trust Among Employees and Stakeholders)

    व्यवसायाचा वित्तपुरवठा (Business Finance) योग्य असल्यास, कर्मचारी, गुंतवणूकदार (Investors) आणि भागधारकांचा (Stakeholders) कंपनीवर विश्वास वाढतो.  त्यामुळे कर्मचारी चांगल्या प्रकारे काम करतात, भागधारक अधिक गुंतवणूक करतात आणि व्यवसायाला अधिक संधी मिळते.

9. जोखीम व्यवस्थापनासाठी मदत (Risk Management and Financial Stability)

    कोणत्याही व्यवसायामध्ये जोखीम असते. किंमतीतील चढ-उतार, स्पर्धा, सरकारच्या धोरणांतील बदल यांसारख्या अनेक जोखमी व्यवसायामध्ये असतात.

जर व्यवसायाला पुरेसा वित्तपुरवठा (Business Finance) असेल, तर तो योग्य धोरणे आखून जोखीम व्यवस्थापन करता येईल  आणि बाजारातील अस्थिरता टाळता येईल.

10. व्यवसायाच्या एकूण वाढीस मदत (Overall Business Development)

    सर्व गोष्टींचे योग्य नियोजन आणि वित्तपुरवठ्यामुळे व्यवसाय अधिक मजबूत आणि स्थिर राहतो. 

उत्पादनाचा विस्तार, ग्राहकांची संख्या वाढवणे, नवीन संधी शोधणे आणि नवीन बाजारपेठा मिळवणे हे सर्व वित्तपुरवठ्याच्या मदतीने शक्य होते.

11. आर्थिक स्थिरता मिळवण्यासाठी (For Financial Stability)

    व्यवसाय चालवण्यासाठी सतत Business Finance ची गरज असते. योग्य वित्तपुरवठ्याचे स्रोत असल्यास कंपनीची आर्थिक स्थिरता टिकून राहते आणि कोणत्याही अडचणीचा सामना करता येतो.

12. स्पर्धेत टिकण्यासाठी (For Competing in the Market)

    आजच्या बाजारपेठेत टिकण्यासाठी जाहिरात, विपणन आणि ब्रँडिंग यावर मोठ्या प्रमाणात खर्च करावा लागतो. 

योग्य वित्तपुरवठा मिळाल्यास व्यवसाय मजबूत राहतो  आणि वरील गोष्टींवर खर्च करता येतो  तसेच स्पर्धेत मागे राहत नाही.

13. नवीन संधी मिळवण्यासाठी (For Exploring New Opportunities)

    Business Finance च्या मदतीने नवीन बाजारपेठा शोधता येतात, निर्यात व्यवसाय वाढवता येतो आणि व्यवसायाचे क्षेत्र अधिक विस्तृत करता येते.

Scope of Business Finance in Marathi | व्यवसाय वित्त व्याप्ती

Business Finance ची व्याप्ती अत्यंत विस्तृत आहे. 

Business Finance हा कोणत्याही उद्योगाच्या आर्थिक बाबींसाठी महत्त्वाचा असतो. 

योग्य वित्त नियोजन केल्यास व्यवसायाला आर्थिक स्थिरता मिळते, तसेच वाढ आणि विस्तार शक्य होतो.

Business Finance च्या व्याप्तीला मुख्यतः चार भागांमध्ये विभागले जाते:

1. भांडवल उभारणी (Procurement of Capital)
2. निधीचे व्यवस्थापन (Management of Funds)
3. जोखीम व्यवस्थापन (Risk Management)
4. लाभ आणि गुंतवणूक नियोजन (Profit and Investment Planning)

1. भांडवल उभारणी (Procurement of Capital)

    व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आणि चालवण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात भांडवल आवश्यक असते. 

हे भांडवल वेगवेगळ्या स्रोतांमधून उभारले जाते, जसे की –

• स्वमालकीचे भांडवल (Owner’s Fund) – भागधारक आणि संस्थापकांची गुंतवणूक.
• बाह्य वित्तपुरवठा (External Sources) – बँक कर्जे, डिबेंचर्स, व्हेंचर कॅपिटल इत्यादी.
• सरकारी योजना (Government Schemes and Grants) – नवीन व्यवसायांना मिळणाऱ्या अनुदान आणि योजना.

महत्त्व:

    योग्य भांडवल उभारणी केल्याने व्यवसाय सुरळीत सुरू करता येतो आणि त्याचा भविष्यातील विस्तार सोपा होतो.

2. निधीचे व्यवस्थापन (Management of Funds)

    उभारलेले भांडवल योग्य प्रकारे वापरणे आणि नियोजन करणे आवश्यक असते. यालाच निधीचे व्यवस्थापन असे म्हणतात.

निधीचे व्यवस्थापन करताना खालील बाबी महत्त्वाच्या ठरतात:

• कार्यकारी भांडवल व्यवस्थापन (Working Capital Management) – दैनंदिन खर्चांसाठी भांडवल राखणे.
• उत्पादन आणि सेवा सुधारणा (Production and Service Enhancement) – आधुनिक तंत्रज्ञान आणि संशोधनासाठी निधी नियोजन.
• खर्च नियंत्रण (Cost Control) – अनावश्यक खर्च कमी करून नफा वाढवणे.

महत्त्व:

    निधीचे प्रभावी व्यवस्थापन केल्याने व्यवसाय अधिक कार्यक्षम बनतो आणि आर्थिक नुकसान टाळता येते.

3. जोखीम व्यवस्थापन (Risk Management)

    कोणत्याही व्यवसायामध्ये आर्थिक जोखीम असते. 

या जोखमींमध्ये खालील प्रकारांचा समावेश होतो:

• बाजारातील चढ-उतार (Market Fluctuations) – शेअर्स आणि गुंतवणुकीवरील परिणाम.
• क्रेडिट जोखीम (Credit Risk) – ग्राहकांकडून पेमेंट मिळण्यास होणारा विलंब.
• मुद्रास्फीती आणि व्याजदर (Inflation and Interest Rates) – कर्जाच्या परतफेडीवरील परिणाम.

महत्त्व:

    योग्य Risk Management मुळे संभाव्य आर्थिक संकटांपासून व्यवसायाचे रक्षण होते.

4. लाभ आणि गुंतवणूक नियोजन (Profit and Investment Planning)

    कमावलेला नफा योग्यरित्या गुंतवणे आवश्यक असते. त्यामुळे Investment Planning करणे आवश्यक असते. 

Investment Planning करताना खालील बाबी विचारात घेतल्या जातात:

• व्यवसाय विस्तार (Business Expansion) – नवीन शाखा, उत्पादन आणि सेवा वाढवणे.
• शेअर बाजार गुंतवणूक (Stock Market Investment) – इक्विटी, डिबेंचर्स आणि म्युच्युअल फंड गुंतवणूक.
• संशोधन आणि विकास (Research & Development) – नवीन तंत्रज्ञान आणि नावीन्यपूर्ण उत्पादनांसाठी गुंतवणूक.

महत्त्व:

    लाभाचे योग्य नियोजन केल्यास व्यवसाय दीर्घकालीन यशस्वी ठरतो आणि नफ्याचा परत वापर करून स्थिरता निर्माण करता येते.

Sources of Business Finance in Marathi | व्यवसाय वित्तपुरवठा स्रोत

    व्यवसाय सुरू करण्यासाठी, चालवण्यासाठी आणि वाढवण्यासाठी भांडवल आवश्यक असते. हे भांडवल वेगवेगळ्या स्रोतांमधून मिळवता येते.

योग्य वित्तपुरवठ्याच्या स्रोतांमुळे व्यवसाय आर्थिकदृष्ट्या सक्षम राहतो आणि वाढ साध्य करता येते.

व्यवसाय वित्तचे (Business Finance) स्रोत मुख्यतः दोन प्रकारांमध्ये विभागले जातात:

1. अंतर्गत वित्तपुरवठा स्रोत (Internal Sources of Finance)
2. बाह्य वित्तपुरवठा स्रोत (External Sources of Finance)

1. अंतर्गत वित्तपुरवठा स्रोत (Internal Sources of Finance)

Internal Source of Finance ही अशी भांडवल उभारणी आहे, जी व्यवसायाच्या आतूनच होते. या स्रोतांमध्ये कोणत्याही बाह्य व्यक्तीची किंवा संस्थेची मदत घेतली जात नाही.

(a) नफा पुनर्निवेश (Retained Earnings)

• व्यवसायाने कमावलेल्या नफ्याचा काही भाग पुन्हा गुंतवला जातो.
• नवीन गुंतवणूक, उत्पादन वाढवणे आणि तंत्रज्ञान सुधारण्यासाठी Internal Source of Finance उपयोग होतो.

(b) मालकाचे भांडवल (Owner’s Capital)

• स्वतःच्या मालकाच्या किंवा भागीदाराच्या वैयक्तिक निधीतून व्यवसाय चालवला जातो.
• छोटे उद्योग आणि स्टार्टअप्समध्ये Internal Source of Finance प्रामुख्याने वापरला जातो.

(c) स्थिर मालमत्तांचे विक्री उत्पन्न (Sale of Fixed Assets)

• अनावश्यक किंवा जुन्या मालमत्तांची विक्री करून मिळणारा पैसा व्यवसायासाठी वापरला जातो.
• जमीन, इमारत, मशीनरी किंवा वाहने विकून Internal Source of Finance उभारले जाते.

(d) कर्जदारांकडून उचललेली रक्कम (Trade Credit)

• पुरवठादारांकडून कच्चा माल उधारीवर घेऊन काही काळानंतर पैसे द्यायचे ठरवले जाते.
• Internal Source of Finance हे लघु मुदतीचे भांडवल व्यवस्थापनाचे साधन आहे.

2. बाह्य वित्तपुरवठा स्रोत (External Sources of Finance)

    External Source of Finance या प्रकारात व्यवसायाला बाहेरून निधी उभारण्यासाठी वेगवेगळ्या पर्यायांचा वापर करावा लागतो.

(a) शेअर्स आणि इक्विटी (Shares and Equity Capital)

• कंपन्या त्यांच्या भागधारकांना शेअर्स विकून भांडवल उभारतात.
• सार्वजनिक आणि खासगी कंपन्या शेअर बाजारातून निधी मिळवू शकतात.

(b) डिबेंचर्स आणि बॉण्ड्स (Debentures and Bonds)

• मोठ्या कंपन्या बाजारातून दीर्घ मुदतीसाठी कर्ज उभारण्यासाठी डिबेंचर्स जारी करतात.
• यावर ठराविक व्याजदर देण्यात येतो.

(c) बँक कर्जे (Bank Loans)

• बँका व्यवसायांसाठी वेगवेगळ्या प्रकारची कर्जे उपलब्ध करून देतात.
• लघु, मध्यम आणि मोठ्या उद्योगांसाठी कमी आणि जास्त मुदतीच्या कर्ज पर्याय उपलब्ध असतात.

(d) सरकारी योजना आणि अनुदाने (Government Schemes and Grants)

• सरकार छोटे आणि मध्यम उद्योगांसाठी विविध अनुदाने आणि कर्ज योजना देते.
• मुद्रा योजना, स्टार्टअप इंडिया, PMEGP सारख्या योजनांमधून भांडवल मिळू शकते.

(e) व्हेंचर कॅपिटल आणि प्रायव्हेट इक्विटी (Venture Capital and Private Equity)

• मोठ्या गुंतवणूकदार आणि कंपन्या नवीन स्टार्टअप्समध्ये भांडवल गुंतवतात.
• उच्च जोखीम असले तरी मोठा परतावा मिळण्याची शक्यता असते.

(f) सार्वजनिक ठेवी (Public Deposits)

• कंपन्या नागरिकांकडून ठेवी स्वीकारतात आणि ठराविक व्याजदर देतात.
• External Source of Finance पासून मिळालेला हा निधी व्यवसाय वाढवण्यासाठी वापरला जातो.

(g) परदेशी गुंतवणूक (Foreign Direct Investment - FDI)

• आंतरराष्ट्रीय कंपन्या भारतीय उद्योगांमध्ये थेट गुंतवणूक करतात.
• या गुंतवणुकीमुळे आधुनिक तंत्रज्ञान आणि नवकल्पनांना चालना मिळते.

How to Manage Finance for Your Business in Marathi | तुमच्या व्यवसायासाठी वित्तव्यवस्था कशी व्यवस्थापित करावी

    व्यवसायातील आर्थिक व्यवस्थापन (Financial Management) योग्य पद्धतीने केल्यास व्यवसाय अधिक यशस्वी आणि स्थिर राहतो.

वित्तव्यवस्थेमध्ये उत्पन्न, खर्च, गुंतवणूक आणि नफा यांचे नियोजन आवश्यक असते. 

योग्य नियोजन आणि व्यवस्थापन केल्यास व्यवसाय आर्थिक संकटांपासून सुरक्षित राहू शकतो.

1. व्यवसायासाठी योग्य अर्थसंकल्प तयार करा (Create a Proper Budget for Your Business)

    अर्थसंकल्प (Budget) म्हणजे व्यवसायातील येणाऱ्या आणि जाणाऱ्या पैशांचे नियोजन. एक चांगला अर्थसंकल्प तयार केल्याने अनावश्यक खर्च टाळता येतो आणि आवश्यक खर्चांसाठी भांडवल राखीव ठेवता येते.

How to Do - कसे करावे?

✅ व्यवसायातील प्रत्येक खर्च आणि उत्पन्न यांचे अंदाजपत्रक बनवा.

✅ निश्चित आणि परिवर्तनीय खर्च ओळखा.

✅ भविष्यातील संभाव्य गुंतवणुकीसाठी बचत ठेवा.

2. उत्पन्न आणि खर्च यांचे व्यवस्थापन करा (Manage Income and Expenses Efficiently)

    व्यवसायात होणारे उत्पन्न आणि खर्च यांचे योग्य व्यवस्थापन केल्यास तोट्याचा धोका कमी होतो.

How to Do - कसे करावे?

✅ सर्व खर्च आणि उत्पन्नाचे नियमित रेकॉर्ड ठेवा.

✅ अनावश्यक खर्च कमी करा आणि फक्त गरजेपुरतेच पैसे वापरा.

✅ प्रत्येक महिन्याचे आर्थिक अहवाल (Financial Reports) तयार करा.

3. रोख प्रवाह व्यवस्थापन (Manage Cash Flow Effectively)

    व्यवसायातील रोख प्रवाह (Cash Flow) व्यवस्थापन अत्यंत महत्त्वाचे आहे. जर व्यवसायाकडे पुरेसा रोख (Cash) नसेल, तर दैनंदिन व्यवहार करणे कठीण होऊ शकते.

How to Do - कसे करावे?

✅ ग्राहकांकडून वेळेवर पैसे मिळतील याची खात्री करा.

✅ पुरवठादारांना पैसे देताना योग्य कालमर्यादा ठरवा.

✅ रोख प्रवाहाचे साप्ताहिक आणि मासिक विश्लेषण करा.

4. योग्य वित्तपुरवठा स्रोत निवडा (Choose the Right Funding Sources)

व्यवसाय वाढवण्यासाठी भांडवलाची आवश्यकता असते. योग्य Source of Finance  निवडल्यास व्यवसाय सुरळीत चालू शकतो.

How to do - कसे करावे?

✅ व्यवसायाच्या गरजेनुसार दीर्घ मुदतीचे किंवा अल्प मुदतीचे वित्तपुरवठा स्रोत निवडा.

✅ स्वतःच्या भांडवलाचा जास्तीत जास्त उपयोग करा.

✅ बँक कर्ज, गुंतवणूकदार किंवा सरकारी योजना यांचा योग्य वापर करा.

5. नफा आणि गुंतवणुकीचे योग्य नियोजन करा (Plan Profits and Investments Wisely)

    नफा मिळवणे महत्त्वाचे आहे, पण त्या नफ्याचे योग्य नियोजन आणि गुंतवणूक केल्यास व्यवसाय अधिक यशस्वी होतो.

How to Do - कसे करावे?

✅ व्यवसायातील नफ्याचा काही भाग पुन्हा गुंतवा.

✅ नवीन उत्पादन, सेवा किंवा बाजारपेठांमध्ये गुंतवणूक करा.

✅ जोखमीचे व्यवस्थित मूल्यांकन करा आणि मगच गुंतवणूक निर्णय घ्या.

6. आर्थिक धोके आणि कर्ज व्यवस्थापन (Manage Financial Risks and Debts)

    कोणत्याही व्यवसायात जोखीम (Risk) असते. जर Debt Management योग्य पद्धतीने नसेल, तर व्यवसाय अडचणीत येऊ शकतो.

How to Do - कसे करावे?

✅ फक्त आवश्यक तेवढेच कर्ज घ्या.

✅ कर्जफेड करण्यासाठी योग्य नियोजन ठेवा.

✅ व्यवसायाच्या विम्याचा (Insurance) विचार करा.

7. आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करा (Use Modern Financial Tools and Technology)

    आजच्या डिजिटल युगात आर्थिक व्यवस्थापनासाठी अनेक तंत्रज्ञान साधने (Software Tools) उपलब्ध आहेत. त्यांचा वापर अवश्य करावा. 

How to Do - कसे करावे?

✅ अकाउंटिंग सॉफ्टवेअर जसे की Tally, Zoho Books, QuickBooks वापरा.

✅ डिजिटल पेमेंट आणि बँकिंग सेवांचा वापर करा.

✅ आर्थिक माहितीचे विश्लेषण करण्यासाठी डेटा अॅनालिटिक्स साधने वापरा.

8. कर आणि कायदेशीर बाबींचे पालन करा (Comply with Taxation and Legal Requirements)

    व्यवसायात सर्व प्रकारचे कर (Taxes) भरले नाहीत, तर दंड भरावा लागू शकतो किंवा कायदेशीर अडचणी निर्माण होऊ शकतात.

How to Do - कसे करावे?

✅ वेळेवर जीएसटी (GST), उत्पन्न कर (Income Tax) आणि इतर कर भरा.

✅ व्यवसायासाठी आवश्यक असलेले परवाने आणि नोंदणी पूर्ण करा.

✅ एखादा लेखापाल (Chartered Accountant) किंवा कर सल्लागार ठेवा.

9. तज्ज्ञ सल्लागारांचा सल्ला घ्या (Consult Financial Experts)

    कधी कधी स्वतःला सर्व निर्णय घेणे कठीण होऊ शकते. अशा वेळी आर्थिक सल्लागारांचा (Financial Advisor) सल्ला घेणे महत्वाचे ठरते. 

How to Do - कसे करावे?

✅ लेखापाल (Accountant) किंवा आर्थिक तज्ज्ञांची मदत घ्या.

✅ योग्य गुंतवणुकीसाठी आणि कर नियोजनासाठी मार्गदर्शन घ्या.

✅ व्यवसायाच्या वाढीसाठी नवीन आर्थिक धोरणे ठरवा.

Tips to Master Your Business Finances in Marathi | तुमच्या व्यवसाय वित्तव्यवस्थेत प्रभुत्व मिळविण्यासाठी टिप्स

    व्यवसायात आर्थिक स्थिरता आणि वाढ यासाठी चांगले वित्त व्यवस्थापन (Financial Management) आवश्यक आहे.

व्यवसायातील उत्पन्न, खर्च, गुंतवणूक आणि बचत यांचे योग्य नियोजन केल्यास आर्थिक अडचणी टाळता येतात.

खालील काही  Important Tips चा अवलंब करून तुम्ही तुमच्या Business Finance च्या व्यवस्थेत प्रभुत्व मिळवू शकता.

1. स्पष्ट आर्थिक उद्दिष्टे ठरवा (Set Clear Financial Goals)

    ✅ अल्पकालीन (Short Term) आणि दीर्घकालीन (Long Term) आर्थिक उद्दिष्टे निश्चित करा.

    ✅ व्यवसायाच्या विस्तारासाठी आवश्यक वित्तीय नियोजन (Financial Planning) करा.

    ✅ प्रत्येक महिन्याच्या आर्थिक कामगिरीचा आढावा घ्या.

2. योग्य अर्थसंकल्प तयार करा (Create a Proper Budget)

    ✅ प्रत्येक खर्च आणि उत्पन्नाचे नियोजन करून बजेट (Budget) तयार करा.

    ✅ अनावश्यक खर्च टाळा आणि आवश्यक खर्चांसाठी निधी (Fund) राखून ठेवा.

    ✅ महिन्याकाठी बजेटचे पुनरावलोकन करा आणि आवश्यक बदल करा.

3. रोख प्रवाह व्यवस्थित ठेवा (Manage Cash Flow Efficiently)

    ✅ ग्राहकांकडून देयके वेळेवर मिळवण्याची व्यवस्था करा.

    ✅ पुरवठादारांना पैसे वेळेवर द्या पण रोख प्रवाह (Cash Flow) कायम ठेवा.

   ✅ रोख प्रवाहासाठी व्यावसायिक बँकिंग सेवा (Business Banking Service) आणि डिजिटल पेमेंट प्रणालींचा (Digital Payment System) वापर करा.

4. डिजिटल टूल्स आणि सॉफ्टवेअरचा वापर करा (Use Financial Tools and Software)

    ✅ अकाउंटिंग (Accounting) आणि बँकिंग (Banking) व्यवस्थापनासाठी Tally, QuickBooks, Zoho Books यासारख्या Software चा वापर करा.

    ✅ आर्थिक विश्लेषण (Financial Analysis) आणि अहवाल (Report) तयार करण्यासाठी Excel किंवा डेटा अॅनालिटिक्स साधने (Data Analytics Instruments) वापरा.

    ✅ डिजिटल पेमेंट प्रणाली (UPI, नेट बँकिंग, ई-वॉलेट) वापरून आर्थिक व्यवहार सुलभ करा.

5. कर नियोजन योग्य पद्धतीने करा (Plan Your Taxes Efficiently)

    ✅ वेळेवर जीएसटी (GST), उत्पन्न कर (Income Tax) आणि इतर कर भरणे सुनिश्चित करा.

    ✅ कर वाचवण्यासाठी कायदेशीर सवलती आणि सवलतींचा अभ्यास करा.

    ✅ अनुभवी कर सल्लागार (Tax Consultant) किंवा सीए (CA) यांच्याकडून मार्गदर्शन घ्या.

6. गुंतवणूक आणि नफा पुनर्निवेश करा (Invest and Reinvest Profits Wisely)

    ✅ व्यवसायाच्या वाढीसाठी योग्य क्षेत्रात नफा गुंतवा.

    ✅ नवीन उत्पादने, सेवा किंवा तंत्रज्ञानामध्ये गुंतवणूक (Investment) करा.

    ✅ शेअर बाजार, म्युच्युअल फंड किंवा इतर सुरक्षित गुंतवणूक पर्यायांचा विचार करा.

7. कर्ज व्यवस्थापन योग्य प्रकारे करा (Manage Debts Smartly)

    ✅ फक्त आवश्यक आणि परतफेड करता येईल इतकेच कर्ज घ्या.

    ✅ कमी व्याज दराचे आणि व्यवसायासाठी उपयुक्त कर्ज शोधा.

    ✅ कर्जफेड (Loan repayment) वेळेवर करण्यासाठी निश्चित योजना ठेवा.

8. नियमित आर्थिक ऑडिट करा (Conduct Regular Financial Audits)

    ✅ आर्थिक व्यवहार आणि रेकॉर्डचे नियमित ऑडिट करा.

    ✅ तृतीय पक्ष ऑडिट किंवा तज्ज्ञ लेखापरीक्षकांची मदत घ्या.

    ✅ अपयश आणि चुका सुधारण्यासाठी आवश्यक ती पावले उचलून व्यवसाय मजबूत करा.

9. आपत्कालीन निधी तयार ठेवा (Maintain an Emergency Fund)

    ✅ कोणत्याही संकटाच्या काळात व्यवसाय चालवण्यासाठी आपत्कालीन निधी ठेवा.

    ✅ किमान 6 महिन्यांचा व्यवसाय खर्च राखीव ठेवा.

    ✅ व्यवसायात अचानक येणाऱ्या आर्थिक अडचणींसाठी विमा (Insurance) घ्या.

10. आर्थिक साक्षरता वाढवा आणि सतत शिकत रहा (Improve Financial Literacy & Keep Learning)

    ✅ आर्थिक व्यवस्थापनावर आधारित पुस्तकं वाचा आणि कोर्सेस करा.

    ✅ वित्तविषयक नवीन ट्रेंड्स, सरकारी योजना आणि गुंतवणूक संधींबद्दल माहिती ठेवा.

    ✅ अनुभवी व्यावसायिक आणि आर्थिक तज्ज्ञांकडून सल्ला घ्या.

Read Other Article

• jio finance share price | जिओ फायनान्स शेअर किंमत अपडेट
• रिअल इस्टेट म्हणजे काय ? | Real Estate in Marathi